Huế Xưa - Đại triều nghi lễ qua quang cảnh Ngọ Môn

Đoạn miêu tả lễ đăng quang của vua Khải Định dưới đây trích từ bài viết "Vua Khải Định, hình ảnh và sự kiện" của Võ Hương An giúp ta hình dung phần nào nghi lễ đại triều và công việc của thị vệ hoàng cung. 

Bên ngòai, từ sân Đại triều nghi ra cho đến bên trong Ngọ Môn, Bộ Lễ đã cho dàn bày nghi trượng đúng nghi thức qui định, nào quân hầu, tàn, lọng, lỗ bộ, đại nhạc v.v. Chỉ có các ông Hoàng và 5 viên quan có phận sự đặc biệt được đứng trong điện Thái Hòa, mà thôi. Trong năm người đó, một người đọc Kim sách, và một người đọc hạ biểu còn ba người kia là quan Nội Các túc trực phụ giúp khi hành lễ. Tất cả đều đứng ở căn tận cùng phía đông, tựa lưng vào bức đố. Tất cả các quan văn, võ còn lại đều theo thứ bậc mà sắp hàng trên sân, quan văn bên trái, quan võ bên phải. Các Tôn tước sắp hàng chung với quan võ.

Khi mọi việc sắp xếp đâu vào đấy, hai viên quan, một thuộc Bộ Lễ, một thuộc bên võ, lần lượt xướng to lên:

- Tấu: Trung nghiêm (Tâu: bên trong đã nghiêm)

- Tấu: Ngọai chỉnh (Tâu: bên ngoài đã chỉnh tề)

Bấy giờ người ta mới mời vua ra. Từ chỗ ở là điện Quang Minh, vua đi qua điện Cần Chánh. Cửa điện chưa mở, hai người lính hầu gõ cặp sanh và hô to:

- Giá hạ! (Vua đến)

Lập tức cửa mở ra, vua bước vào điện, đi đến ngồi trên chiếc sập sơn son thếp vàng kê ở căn giữa. Một viên Vệ úy theo cửa bên phải của Đại Cung Môn đi ra, hai tay cầm trường kiếm đưa lên trước mặt và hô to

- Hộ vệ bài loan giá! (Quân hộ vệ, hãy sẵn sàng xe vua đi)

Liền có tiếng “Dạ” đáp lại rập ràng vang lên.

Viên quan truyền lệnh xong bèn trở vào, thu gươm lại, quì trước sân hô to:

-Tấu: Thỉnh thăng liễn! (Tâu: xin mời vua lên liễn)

Vua bước xuống thềm điện và lên ngồi trên liễn. Sau khi vua đã an tọa, viên Vệ úy lại hô “Dịu” (nâng lên một cách nhẹ nhàng). Mười sáu người lính lập tức cúi mình xuống từ tốn nâng các tay đòn lên và gánh chiếc liễn đi. Viên vệ úy dẫn đầu đòan rước, tiểu nhạc được tấu lên suốt lộ trình. Lúc bấy giờ chuông và trống trên lầu Ngọ Môn cũng được đánh lên, báo hiệu vua đang thăng điện.
Khi xa giá đến thềm phía bắc (tức mặt sau) của điện Thái Hòa thì dừng lại, chiêng trống trên lầu Ngọ Môn cũng vừa ngưng. Mọi việc được tính toán kỹ, diễn ra rất là ăn khớp, nhịp nhàng. Vua xuống liễn, đi vào điện và bước lên ngồi trên ngai.

Lúc đó là tám giờ, vừa lúc, Khâm sứ Trung Kỳ, Charles, dẫn đoàn tùy tùng, gồm những quan chức cao cấp người Pháp đang làm việc tại Huế, xuống xe trước cửa Ngọ Môn. Đại diện triều đình là Thượng thư Bộ Binh Nguyễn Hữu Bài và Thượng thư Bộ Học Hồ Đắc Trung đón phái đoàn tại đầu cầu Kim Thủy (bên ngòai Ngọ Môn) và hướng dẫn vào điện Thái Hòa. Khâm sứ Charles chào vua; vua đứng trên bệ hơi nghiêng mình đáp lễ.

Đại diện Chính phủ Pháp, Khâm sứ Charles đọc diễn văn, chào mừng vua mới, không quên kể công nước Pháp, và bày tỏ hy vọng một sự hợp tác tốt đẹp giữa hai nước … Sau khi vua đáp từ, phái đòan Pháp đứng lui phía sau, phía tay trái của vua.

Buổi lễ đăng quang theo nghi thức triều đình bắt đầu.

Quang cảnh trên sân Ngọ Môn

Binh lính và voi ngựa đi qua hai lối cửa hình vòm của Ngọ Môn (Tả Dịch Môn và Hữu Dịch Môn)

Đại Triều nghi lễ phải có đủ ngựa ...

... voi dàn hầu

Kị binh diễu hành

Phút nghỉ ngơi

Loạt ảnh này chup cùng một thời điểm.

  Trong đội hộ vệ nổi bật một vị chỉ huy

mặc phục phẩm

Những người có cấp bậc cao hơn có thể bài đeo trên ngực

Lính phụ trách tàn, lọng và lỗ bộ (đồ binh khí dùng để rước) đang tập trung bên trong Ngọ Môn để dàn hầu.

Ngoài cờ quạt, tàn lọng, lỗ bộ ta còn thấy lính hộ vệ mang theo các bình xông hương (encensoir)

Nhất đẳng thị vệ - vị quan có chức sắc cao nhất trông coi các công việc trong cung

Hãy chú ý đến cổng đồng đầu cầu Trung Đạo

So với những bức ảnh phía trên, ở đầu cầu Trung Đạo có thêm hai cột đèn điện chiếu sáng

Dòng lưu bút đề ngày 12/03/1926. Một khoảng thời gian khá dài đã trôi qua (một trong số ảnh trước có nhật ấn bưu điện là 1906)