L'amant

""Tôi không thể giải thích được rõ rệt tại sao chỉ cảm thấy nơi chốn chào đời ấy, với tuổi nhỏ và tuổi trẻ tôi ở đó, càng về cuối đời càng trở thành một hiện tại sáng rõ trong tôi, như đó là bản mệnh tôi, như chính phần đời xa thẳm ấy tạo ra tất cả những phần đời của tôi sau nó. Và điều lạ lùng, cuốn sách này còn như một chiếu sáng, một cắt nghĩa cho tất cả những cuốn sách tôi đã viết ra."  - Marguerite Duras trả lời phỏng vấn của tuần báo Pháp Le Nouvel Observateur về cuốn L'Amant.

Nàng mười lăm tuổi rưỡi. Xuất thân trong một gia đình Pháp kiều sang Đông Dương tìm kiếm vận may. Gia đình khánh kiệt vì việc khai hoang lập đồn điền bất thành. Cha chết. Mẹ một mình gánh vác gia đình bằng đồng lương giáo viên. Hai người anh trai học hành dở dang. Một thằng ngiện ngập, độc ác, một thằng bạc nhược, yếu đuối. Cuộc sống gia đình nàng giống như một địa ngục... Nhưng họ có một thứ để ngạo mạn - mầu da

Hơn nàng 12 tuổi, chàng sinh trưởng trong một gia đình người Hoa giàu có, sở hữu hàng trăm ngôi nhà phố, chàng du học dở ở Pháp, về nước chờ thừa kế gia tài của cha. Chàng hào hoa, nhiều tiền, thông thạo các ngón yêu đương... Nhưng chàng là người bản xứ.

"Hãy để tôi nói với bạn một lần nữa, tôi mười lăm năm rưỡi. Đó là lần qua một chiếc phà trên sông Mekong."

“Đó là khung cảnh trên dòng sông Mekong. Hình ảnh trôi qua theo dòng nước. Tôi lúc ấy mới 15 tuổi rưỡi. Không hề có sự phân mùa ở khu vực này, chỉ có một mùa duy nhất, nóng, đơn điệu, không có mùa xuân tươi mát.

Tôi đang trở lại Sài Gòn. Buổi sáng hôm đó, tôi đi theo chuyến xe từ Sa Đéc nơi mẹ tôi làm hiệu trưởng một trường nữ sinh. Chuyến xe dành cho người bản xứ xuất phát từ bến chợ Sa Đéc. Cũng như mọi khi, mẹ đưa tôi ra xe và tin cậy giao con gái cho tài xế. Bà luôn luôn làm thế mỗi khi tôi đi những chuyến xe Sài Gòn, phòng trường hợp có tai nạn xảy ra: một đám cháy, một vụ xâm hại, một vụ cướp hay phà bị chìm. Và cũng như mọi khi, người tài xế để tôi ngồi cạnh ông, chỗ được dành cho khách du lịch."

......

"Lúc đó phà đang đi trên một nhánh của dòng Mekong, giữa Vĩnh Long và Sa Đéc, phía nam vùng đồng bằng Nam Bộ, vùng đất rộng lớn của bùn, lúa gạo và những loài chim.

Tôi xuống xe, đi về phía thành phà và đứng ngắm dòng sông. Mẹ tôi luôn nói rằng tôi sẽ không bao giờ nhìn thấy một con sông nào đẹp đẽ, vĩ đại và hoang dã như nơi đây. Sông Mê Kông và những phụ lưu của nó đổ ào ra biển, lưu lượng nước khổng lồ tự nhiên biến mất dưới sự soi mòn của đại dương. Trên một vùng bao la vô tận của tầm nhìn, con sông chảy uốn khúc trong trượt dốc của đất trời thấp xuống..."

......

"Tôi mặc một chiếc váy lụa đã sờn, gần như có thể nhìn xuyên qua được. Trước đây, nó là của mẹ tôi, nhưng bà không dùng tới nữa khi thấy nó đã trở nên quá mỏng nên đưa lại cho tôi. Chiếc váy không có tay, màu nâu xám nhưng tôi thấy nó hợp với mình. Ngày hôm đó tôi đi một đôi giày cao gót đính kim tuyến màu vàng rất đẹp. Đó cũng là đôi giày tôi thường dùng để đến lớp."

......

"Trên phà, bên cạnh chiếc xe khách là một chiếc limousine lớn màu đen với người tài xế mặc bộ quần áo bằng vải coton màu trắng. Đúng . đó là chiếc xe tang lớn trùm lên cuốn sách của tôi.

Trong xe là một người đàn ông rất lịch lãm đang nhìn tôi. Đó không phải là một người da trắng. Anh ta mặc đồ âu, một bộ trang phục bằng thứ lụa đắt tiền của những tay chủ ngân hàng giàu có ở Sài Gòn. Anh ta vẫn đang nhìn tôi. Tôi thì đã quá quen với việc người khác ngắm nhìn mình. Người ta hay để ý tới người da trắng có mặt tại thuộc địa.

Người đàn ông lịch lãm ấy đã ra khỏi xe, anh ta hút một điếu thuốc của Anh. Ngắm nhìn cô gái nhỏ đội chiếc mũ phớt của đàn ông và đi đôi giày óng vàng. Anh từ từ đi về phía cô. Đầu tiên, anh mời cô một điếu thuốc với bàn tay run run. Đó là bởi anh không phải người da trắng. Cô gái nói cám ơn nhưng cô không hút thuốc và không nói gì thêm cũng như không hề bảo anh để cô một mình. Vì thế anh đỡ run hơn. Rồi anh nói rằng anh tin vào những giấc mơ. Không trả lời, cô gái chờ đợi.

Chàng trai nhắc lại rằng thật đặc biệt khi được gặp cô trên chuyến phà này, vào một buổi sớm như thế, với một cô gái da trắng trên chiếc xe của những người bản xứ”…

"Sẽ không bao giờ tôi di chuyển bằng xe đò bản xứ nữa. Từ lúc ấy trở đi tôi sẽ có một chiếc limousine đưa tôi đến trường và từ trường trở về ký túc xá. Tôi sẽ ăn tại những nơi thanh lịch nhất trong thành phố. Và tôi sẽ luôn luôn hối tiếc cho mọi điều mình làm, cho mọi thứ tôi thâu đạt được, cho mọi thứ tôi bị mất đi, tốt hoặc xấu, chuyến xe đò, bác tài xe đò mà tôi thường cười đùa, những bà già nhai trầu ở những hàng ghế sau, bọn trẻ con ngồi trên giá để hành lý, gia đình ở Sa Ðéc, sự khủng khiếp của cái gia đình ở Sa Ðéc, sự lặng lẽ đầy truyền cảm của nó."

........

"Ngay từ lúc nàng bước vào chiếc xe hơi màu đen là nàng đã biết: nàng đã bị loại trừ ra khỏi gia đình lần đầu tiên và mãi mãi. Từ bây giờ trở đi họ sẽ không còn biết gì đến nàng nữa. Cho dù nàng có bị tách rời khỏi họ, bị mang đi, bị thương tổn, hư hỏng, họ cũng sẽ không bao giờ biết đến nữa. Cả mẹ lẫn các anh nàng đều sẽ không biết đến nữa. Từ đây họ chỉ còn biết đến số phận của họ. Ý nghĩ đó đã đủ làm cho người ta bật khóc, ngay trong chiếc xe limousine đen này.

Bây giờ cô bé sẽ chỉ phải tính chuyện với người đàn ông này, người đầu tiên, người duy nhất đã tự giới thiệu mình trên phà."

"Nàng đồng ý đến đây ngay khi chàng hỏi nàng vào chiều hôm trước. Nàng ở nơi mà nàng phải ở, được đặt để nơi đây... Chàng run rẩy. Thoạt tiên, chàng nhìn nàng như thể chàng mong đợi nàng nói, nhưng nàng im lặng. Vì thế chàng cũng không làm gì cả, không cởi quần áo nàng, mà nói là chàng yêu nàng điên cuồng, chàng nói điều đó một cách rất dịu dàng. Rồi lại im lặng. Nàng không trả lời. Nàng có thể nói là nàng không yêu chàng. Nhưng nàng không nói gì cả. Bất chợt, tức khắc, nàng hiểu, hiểu là chàng không hiểu nàng, chàng sẽ không bao giờ hiểu được nàng, chàng thiếu cái năng lực để có thể hiểu được một sự đồi trụy như thế."

.......

"Mẹ tôi bắt đầu mở những cuộc tấn công nhắm vào tôi, bà khóa cửa nhốt tôi trong phòng, đấm đá tôi, cởi quần áo tôi ra, dí sát vào tôi và ngửi mùi thân thể tôi, ngửi quần lót tôi, nói là bà có thể ngửi thấy mùi của gã người Tàu, thậm chí còn đi xa hơn nữa, bà tìm kiếm những dấu vết đáng ngờ trên quần lót của tôi, và la hét, để cho cả tỉnh nghe thấy, rằng con gái bà là một con đĩ, bà sẽ ném nó ra khỏi cửa, bà ước ao cho nó chết khuất đi, sẽ không còn một ai muốn dính líu đến nó nữa, bà bị làm nhục, còn tồi tệ hơn một con chó cái. Rồi bà khóc lóc vừa hỏi rằng bà có thể làm được gì nữa bây giờ, trừ việc đuổi đứa con gái ra khỏi nhà để nó không thể làm nhơ bẩn thêm chỗ này nữa."

.......

"Có một hôm chàng không có ở đó, bên ngoài trường trung học. Anh tài xế một mình trên chiếc xe hơi đen. Anh nói ông cụ bị bệnh và cậu chủ vừa mới trở lại Sa Ðéc. Anh ta, người tài xế, được bảo ở lại Sài Gòn để đón tôi đi học và đưa trở về ký túc xá. Người chủ trẻ trở lại sau một vài ngày. Chàng lại ở đó, trong chiếc xe hơi đen, khuôn mặt chàng ngoảnh đi như để không thấy người ta đang nhìn chàng, vẫn còn sợ hãi. Chúng tôi hôn nhau, không nói một lời, hôn nhau ngay ở đó, bên ngoài trường học, chúng tôi quên hẳn. Trong khi chúng tôi hôn nhau, chàng khóc. Cha chàng vẫn còn sống. Niềm hy vọng cuối cùng của chàng đã tan biến. Chàng đã van xin ông cụ, đã cầu khẩn ông hãy cho chàng được giữ tôi lại với chàng, được gần gũi chàng, chàng đã nói với ông cụ là ông phải thấu hiểu, ắt hẳn là chính ông phải biết đến nỗi đam mê như thế này ít nhất là một lần trong suốt cuộc đời dài của ông, chuyện đó không thể nào khác đi được, chàng đã van nài ông cụ hãy để cho chàng có cái lần được sống của chàng, chỉ một lần thôi, nỗi đam mê này, sự điên cuồng này, sự say đắm này với cô gái da trắng nhỏ bé, chàng van xin ông hãy cho chàng thời gian để yêu thương nàng lâu hơn một chút trước khi gửi cô về Pháp, hãy để chàng có cô lâu hơn một chút, thêm một năm nữa chẳng hạn, bởi vì chàng không thể nào từ bỏ tình yêu này ngay lúc này được, tình yêu còn quá mới mẻ, vẫn còn quá mãnh liệt, quá sức trong sự bạo phát đầu tiên của nó, thật là một điều quá khủng khiếp cho chàng nếu phải xa rời thân thể của cô ta, nhất là bởi vì, như ông cụ cha của chàng đã biết, chuyện này có thể không bao giờ xảy ra lần nữa.

Người cha nói ông ta thà nhìn thấy chàng chết còn hơn."

"Ðối với nàng cũng vậy, lúc con tàu ném ra lời tạm biệt đầu tiên của nó, lúc cầu tàu được kéo lên và những chiếc tàu kéo bắt đầu kéo và đưa con tàu ra khỏi bờ đất liền, thì nàng bật khóc. Nàng khóc mà không để cho bất cứ ai nhìn thấy nước mắt nàng, vì chàng là người Tàu và người ta không nên khóc cho loại người tình đó. Khóc mà không để cho mẹ nàng và người anh kế của nàng nhìn thấy nàng đang buồn, không để cho họ nhìn thấy gì hết, là thói quen giữa họ với nhau. Chiếc xe to lớn của chàng ở đó, dài và đen với người tài xế mặc chế phục trắng đàng trước. Chỗ đó chỉ cách chỗ đậu xe của hãng tàu thủy Messageries Martimes một con đường nhỏ, riêng biệt. Ðó là điều mà nàng đã nhận ra. Ðó chính là chàng ở phía sau, chỉ đủ trông thấy hình dáng, bất động, kiệt sức. Nàng tựa người vào lan can tàu, giống như lần đầu tiên, trên phà. Nàng biết chàng đang nhìn nàng, Nàng cũng đang nhìn chàng, nàng không thể nhìn thấy chàng nữa nhưng nàng vẫn nhìn về phía cái hình dáng của chiếc xe đen. Rồi sau cùng thì nàng không thể nhìn thấy nó nữa. Bến cảng nhòa đi, rồi đến đất liền."

"Nhiều năm sau chiến tranh, sau những cuộc hôn nhân, những đứa con, những cuộc ly dị, những sách vở, chàng đến Paris với vợ chàng. Chàng gọi điện thoại cho nàng. Anh đây. Nàng nhận ra chàng ngay lập tức qua giọng nói. Chàng nói, Anh chỉ muốn nghe giọng nói của em. Nàng nói, Chào anh, em đây. Chàng bị khích động, sợ hãi, như trước kia. Giọng nói chàng chợt run rẩy. Và cùng với sự run rẩy, đột ngột, nàng nghe trở lại tiếng nói của nước Tàu. Chàng đã biết là nàng đã bắt đầu viết sách, chàng nghe chuyện đó qua mẹ nàng khi chàng gặp lại bà ở Sài gòn. Nghe tin về người anh kế của nàng, và chàng đau buồn cho nàng. Và chàng không biết phải nói gì nữa. Rồi chàng nói với nàng. Nói với nàng rằng cũng giống như trước kia, chàng vẫn yêu thương nàng, chàng không thể ngừng yêu thương nàng cho được, không bao giờ chàng có thể ngừng yêu thương nàng, chàng yêu thương nàng cho đến chết."


Trong dòng hồi tưởng, Marguerite Duras đã viết nên tiểu thuyết L’Amant để kể về cuộc tình trắc trở của mình. Cuốn sách đã đoạt giải Goncourt năm 1984. Rất nhanh chóng nó nổi tiếng trên toàn thế giới và được dịch ra 43 thứ tiếng.

Đọc Người Tình (bản dich của Phạm Việt Cường)

Năm 1990, hãng phim Renn Productions của Pháp để khởi quay “Người tình” do đạo diễn Jean Jacques Annaud dàn dựng. Phim lấy bối cảnh Sa Đéc, Đồng Tháp Mười, Hà Tiên, Sài Gòn, sông Lòng Tàu và cả Miền Đông những năm 1927…. Nhà văn Sơn Nam được mời làm cố vấn đạo diễn về lịch sử và phong tục cho phim.

Xem phim L'amant  phụ đề tiếng Việt

Behind the scenes