Huế Xưa - Điện Thái Hoà

Điện Thái hoà là cung điện nằm trong khu vực Đại Nội của kinh thành Huế, là nơi đăng quang của 13 vua triều Nguyễn từ Gia Long đến Bảo Đại. Trong chế độ phong kiến cung điện này được coi là trung tâm của đất nước.


Điện được vua Gia Long khởi công xây dựng vào ngày 21 tháng 2 năm 1805 và hoàn thành vào tháng 10 cùng năm. Năm 1833 khi quy hoạch lại hệ thống kiến trúc cung đình ở Đại Nội, vua Minh Mạng cho dời điện về mé nam và làm lại đồ sộ và lộng lẫy hơn. Năm 1923, dưới thời vua Khải Định, để chuẩn bị cho lễ Tứ tuần Đại khánh tiết của nhà vua (mừng vua tròn 40 tuổi) diễn ra vào năm 1924, điện Thái Hoà đã được "đại gia trùng kiến".

Qua các đợt trùng tu lớn nói trên và nhiều lần trùng tu sửa chữa nhỏ khác dưới thời vua Thành Thái, Bảo Đại và trong thời gian gần đây điện Thái Hòa đã ít nhiều có thay đổi, vẻ cổ kính ngày xưa đã giảm đi một phần. Tuy nhiên, cốt cách cơ bản của nó thì vẫn còn được bảo lưu, nhất là phần kết cấu kiến trúc và trang trí mỹ thuật.

Sân trầu trước Điện Thái Hòa



Góc chụp trực diện

với dãy mốc đá quy định vị trí của các quan

Quang cảnh một buổi đại triều, với sự có mặt của người Pháp

  

Điện Thái Hòa là biểu trưng quyền lực của Hoàng triều Nguyễn. Điện, cùng với sân chầu, là địa điểm được dùng cho các buổi triều nghi quan trọng của triều đình như: lễ Đăng Quang, sinh nhật vua, những buổi đón tiếp sứ thần chính thức và các buổi đại triều được tổ chức 2 lần vào ngày mồng 1 và 15 âm lịch hàng tháng. Vào những dịp này, nhà vua ngồi uy nghiêm trên ngai vàng. Chỉ các quan Tứ trụ và những hoàng thân quốc thích của nhà vua mới được phép vào điện diện kiến. Các quan khác có mặt đông đủ và đứng xếp hàng ở sân Đại triều theo cấp bậc và thứ hạng từ nhất phẩm đến cửu phẩm, quan văn đứng bên trái, quan võ đứng bên phải. Tất cả các vị trí đều được đánh dấu trên hai dãy đá đặt trước sân chầu.

Bá quan phủ phục trên sân chầu trước Điện Thái Hòa

Vị  trí, cấp bậc của các quan được quy định rõ ràng

Toàn quyền và Khâm sứ Trung kì rời Điện Thái Hòa sau lễ đăng quang của vua Bảo Đại

Cung điện được xây theo lối trùng thiềm điệp ốc và được chống đỡ bằng 80 cột gỗ lim được sơn thếp và trang trí hình rồng vờn mây - một biểu tượng về sự gặp gỡ giữa hoàng đế và quần thần đúng như chức năng vốn có của ngôi điện. Mái điện lợp ngói hoàng lưu ly, nhưng không phải là một dải liên kết mà được chia làm ba tầng chồng mí lên nhau theo thứ tự từ cao xuống thấp, mục đích là để tránh đi sự nặng nề của một tòa nhà quá lớn đồng thời để tôn cao ngôi điện bằng cách tạo ra ảo giác chiều cao cho tòa nhà. Giữa hai tầng mái trên là dải cổ diêm chạy quanh bốn mặt của tòa nhà. Dải cổ diêm được phân khoảng ra thành từng ô hộc để trang trí hình vẽ và thơ văn trên những tấm pháp lam (đồng tráng men nhiều màu) theo lối nhất thi nhất họa.

Không gian nơi thiết triều rộng rãi

Giữa tiền điện, gần trên mái treo tấm biển sơn son thếp vàng với ba chữ “Thái Hòa Điện”. Ở gian giữa chính điện, phía trong cùng, ngai vua đặt tên ba tầng bệ gỗ, bên trên treo bửu tán . Phía trước ngai vua có một chiếc bàn.

Ngai vua

Thoạt nhìn có cảm tưởng ngai vua bị che khuất bởi cây cột

Có lẽ hình ảnh ngai vua bị nhà xuất bản cố ý xóa đi. Vì lý do gì? Một đất nước không vua?

Cận cảnh cho thấy sau ngai là một bức rèm thêu hình rồng. Ở khoảng cách này vua có thể được "nhắc tuồng". Hãy chú ý đến khoảng cách từ hàng cột sau ngai đến bức tường hậu và so sánh với ảnh hiện tại cuối entry.

Trong ảnh này bửu tán đã khác trước

Hình rồng thuê trên rèm đã khác

Điện Thái Hòa sau lần trùng tu lá»›n. Khác các bức ảnh trÆ°á»›c, các cây cá»™t trang trí lá»™ng lẫy hình rồng giờ được đặt lên các bệ chân bằng đá. Họa tiết trên bục gá»— (rõ rệt nhất là bục thứ hai) khác trÆ°á»›c. Bá»­u tán trên ngai vua thay đổi hoàn toàn, cùng phong cách vá»›i bá»­u tán  bằng xi măng cốt thép ghép sành sứ trong lăng Khải Định

Bài trí gian đặt ngai không thay đổi: Lư đồng, bàn gỗ, ba tầng bục gỗ, ngai vua, hình rồng trên bức rèm thêu và các tuồng gỗ phía trên

Hãy so sánh hình rồng thuê trên bức ảnh vua Khải Định ngồi ngai với các bức trước

Hình ảnh ngai vua trong bức ảnh này nhÆ° hiện trạng ngày nay: Không còn bức rèm thuê rồng, ngai vua được đặt  sát vào bức tường hậu của Ä‘iện.

Ảnh hiện tại để so sánh

Trang trí cÅ©ng nhÆ° kiến trúc của Ä‘iện Thái Hòa nói chung có má»™t khái niệm đặc biệt đáng chú ý là con số 5, và nhất là con số 9. Hai con số này chẳng những xuất hiện ở trang trí ná»™i ngoại thất của tòa nhà mà còn ở trên các bậc thềm của Ä‘iện. Từ phía Đại Cung Môn của Tá»
­ Cấm Thành Ä‘i ra Ä‘iện Thái Hòa, vua phải bÆ°á»›c lên má»™t hệ thống bậc thềm ở tầng nền dÆ°á»›i là 9 cấp và ở tầng nền trên là 5 cấp. TrÆ°á»›c mặt Ä‘iện số bậc cấp bÆ°á»›c lên Đệ nhị Bái đình và Đệ nhất Bái đình cá»™ng lại là 9. Tiếp đó, hệ thống bậc thềm ở nền Ä‘iện cÅ©ng có 5 cấp. Đứng ở sân Đại triều nhìn vào hay từ phía Tá»­ Cấm Thành nhìn ra người ta đều thấy trên má»—i mái Ä‘iện đều được đắp nổi 9 con rồng ở trong các tÆ° thế khác nhau: lưỡng long chầu hổ phù Ä‘á»™i bầu rượu, lưỡng long chầu mặt nhật, hồi long (rồng quay đầu lại), rồng ngang v.v…Ở ná»™i Ä‘iện cÅ©ng thế, từ ngai vàng, bá»­u tán, các mặt diềm gá»— chung quanh cho đến má»—i mặt của ba tầng bệ má»—i nÆ¡i đều trang trí má»™t bá»™ 9 con rồng. Ngày nay, Điện Thái Hoà trở thành má»™t Ä‘iểm du lịch nổi tiếng.

Phía sau Điện Thái Hòa. Hệ thống bậc thềm ở tầng dưới 9 cấp và tầng nền trên 5 cấp dẫn đến Tử Cấm Thành qua Đại Cung Môn (vị trí 4 cột)

Đoàn rước đưa vua Bảo Đại từ Tử Cấm Thành lên thềm sau để vào Điện Thái Hòa làm lễ đăng quang